Độ Dài (Duration) Trong Nhạc Lý: Chìa Khóa Vàng Để Làm Chủ Tiết Tấu

Trong thế giới âm nhạc, tiết tấu là yếu tố then chốt tạo nên sự sống động và hấp dẫn cho một bản nhạc. Và để làm chủ tiết tấu, chúng ta không thể bỏ qua khái niệm độ dài (duration) – một trong bốn tính chất cơ bản của âm thanh. Hãy cùng khám phá sâu hơn về độ dài và tầm quan trọng của nó trong nhạc lý, dựa trên những kiến thức được trình bày trong giáo trình “Nhạc Lý P&A” của nhạc sư Tiến Ân.

Độ Dài (Duration) Là Gì?

Độ dài là thời gian ngân vang của một âm thanh. Trong ký âm nhạc, độ dài được thể hiện thông qua các hình nốt (note) và dấu lặng (rest).

• Hình nốt biểu thị độ ngân dài ngắn của âm thanh.
• Dấu lặng biểu thị sự im lặng.

Tầm Quan Trọng Của Độ Dài

• Tạo nên tiết tấu: Sự kết hợp của các hình nốt và dấu lặng với độ dài khác nhau tạo nên tiết tấu đa dạng cho bản nhạc.
• Xác định nhịp điệu: Độ dài giúp chúng ta xác định phách căn bản, từ đó tính toán được độ dài của các hình nốt và dấu lặng khác trên cùng một bản nhạc.
• Diễn tả cảm xúc: Độ dài các nốt nhạc có thể tạo ra nhiều cảm xúc khác nhau trong âm nhạc. Ví dụ, những nốt nhạc dài thường tạo cảm giác trang trọng, chậm rãi, trong khi những nốt nhạc ngắn tạo cảm giác nhanh nhẹn, vui tươi.

Các Ký Hiệu Độ Dài Thường Gặp

Trong giáo trình “Nhạc Lý P&A”, các ký hiệu độ dài thường gặp nhất trên sheet nhạc là hình nốt và dấu lặng.

• Hình Nốt:
  • Kiểu Pháp: nốt tròn, nốt trắng, nốt đen, nốt móc đơn, nốt móc đôi, nốt móc ba
  • Kiểu Anh: nốt trọn, nốt 1/2, nốt 1/4, nốt 1/8, nốt 1/16, nốt 1/32
• Dấu Lặng: Lặng tròn, lặng trắng, lặng đen, lặng đơn, lặng đôi…

Các Dấu Cộng Thêm Độ Dài

• Dấu Chấm Dôi: Là dấu chấm đặt bên phải hình nốt hoặc dấu lặng, có tác dụng cộng thêm một nửa độ dài của chính nó.
  • Ví dụ: Nếu nốt đen dài 1 phách thì nốt đen chấm dôi dài 1,5 phách.
• Dấu Nối: Là một đường cong nối hai hoặc nhiều nốt nhạc có cùng độ cao, có tác dụng cộng độ dài của các nốt nhạc được nối.
  • Ví dụ: Nếu nốt đen dài 1 phách nối với nốt móc đơn dài 0,5 phách thì tổng độ dài của chúng là 1,5 phách.
• Dấu Fermata: Là dấu có hình mắt ngỗng nằm trên hoặc dưới hình nốt hoặc dấu lặng, có tác dụng kéo độ dài tùy ý. Dấu này thường dùng ở cuối bài.

Cách Xác Định Phách Căn Bản

Phách căn bản là hình nốt có độ dài một phách. Để xác định phách căn bản, ta có thể dựa vào:

• Ký hiệu Tempo: Thường được ghi ở đầu sheet nhạc, ví dụ “♩ = 100” nghĩa là phách căn bản là nốt đen.
• Nhịp của sheet nhạc: Nếu không có ký hiệu Tempo, ta nhìn vào nhịp của sheet nhạc.

Lưu Ý Quan Trọng

• Nhiều giáo trình nhạc lý xác định luôn độ dài mặc định của nốt tròn là 4 phách, nốt trắng là 2 phách, nốt đen là 1 phách… Điều này hoàn toàn sai vì không phải sheet nhạc nào cũng xác định phách căn bản là nốt đen.
• Vạch nhịp chỉ tồn tại trên sheet nhạc, nên tránh cách hiểu phản nghệ thuật là các vạch nhịp “nhốt” các nốt nhạc lại trong một ô.

Bài Tập Vận Dụng

Để củng cố kiến thức về độ dài, bạn có thể thực hiện các bài tập sau:

• Đọc tiết tấu: Dựa vào độ dài của hình nốt và dấu lặng trên sheet nhạc, cố gắng ngân đủ độ dài của các hình nốt từ đầu đến cuối bài nhạc.
• Gõ phách: Dựa vào phách căn bản để gõ phách đều và liên tục với độ nhanh bất kỳ.

Lời Kết

Nắm vững kiến thức về độ dài là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng trên con đường chinh phục âm nhạc. Hãy luyện tập thường xuyên và áp dụng những kiến thức này vào thực tế để cảm nhận rõ hơn vai trò của độ dài trong việc tạo nên tiết tấu và cảm xúc cho bản nhạc.)