Đọc Nhạc Không Chỉ Là ‘Bơi Mực’: 3 Cấp Độ Đọc Hiểu Để Bạn Nhìn Thấu ‘Tâm Can’ Một Bản Nhạc

Nhìn vào một bản nhạc, bạn thấy gì?

Với nhiều người, đó là một “rừng” nốt đen trắng rắc rối, một ma trận của những ký hiệu khó hiểu. Cảm giác này thật quen thuộc, nó giống như khi bạn nhìn vào một văn bản ngoại ngữ mà không hiểu ngữ pháp. Bạn có thể nhận ra mặt chữ, nhưng để hiểu được câu chuyện, hiểu được tâm tư mà tác giả gửi gắm thì lại là một hành trình hoàn toàn khác.

Nhưng sẽ ra sao nếu bạn có thể “đọc” được cả những suy nghĩ ẩn sau những nốt nhạc đó? Sẽ thế nào nếu mỗi trang nhạc không còn là một bài kiểm tra thị lực, mà trở thành một cuộc đối thoại sâu sắc với chính nhà soạn nhạc?

Sự thật là, việc đọc nhạc không phải là một kỹ năng đơn nhất. Nó là một hành trình với nhiều cấp độ thấu hiểu khác nhau. Hầu hết chúng ta được dạy ở cấp độ đầu tiên, nhưng vẻ đẹp thực sự của âm nhạc chỉ hé lộ khi bạn chinh phục được những cấp độ cao hơn.

Hãy cùng P&A Music Class khám phá 3 cấp độ của một “độc giả” âm nhạc và tìm ra xem bạn đang ở đâu trên hành trình này.

Cấp độ 1: Người Giải Mã (The Decoder) – Đọc Ký Hiệu

Đây là vạch xuất phát, là nền tảng cơ bản mà bất kỳ ai học nhạc cũng phải đi qua. Ở cấp độ này, bạn học cách nhận diện từng ký hiệu riêng lẻ:

Nốt Đô nằm ở đâu, nốt Son nằm ở đâu.

Nốt đen dài bằng mấy phách, nốt trắng dài bằng mấy phách.

Đây là dấu thăng, kia là dấu giáng.

Nói một cách dễ hiểu, bạn đang đánh vần từng chữ cái. Khi nhìn thấy ba chữ cái “T-Ô-I”, bạn nhận diện được chúng, nhưng quá trình xử lý trong não bộ vẫn còn chậm chạp và rời rạc. Bạn đang “nhặt nhạnh” từng nốt nhạc để ghép chúng lại với nhau.

Đây là một bước cực kỳ quan trọng, nhưng đáng tiếc, hầu hết các phương pháp dạy nhạc truyền thống đều dừng lại ở đây. Họ cho rằng chỉ cần bạn “giải mã” đúng các nốt nhạc trên giấy và chơi lại chúng trên đàn là đã hoàn thành nhiệm vụ. Điều này tạo ra một thế hệ những người chơi nhạc giống như những “thợ sao chép” cần mẫn, có thể chơi đúng nhưng lại không thực sự hiểu mình đang chơi gì.

Cấp độ 2: Người Nhận Diện Mẫu (The Pattern Recognizer) – Đọc Cụm & Mẫu Hình

Đây là bước nhảy vọt thực sự đầu tiên trên hành trình. Ở cấp độ này, não bộ của bạn không còn nhìn thấy các nốt nhạc riêng lẻ nữa. Thay vào đó, bạn bắt đầu nhận ra các cụm và mẫu hình có ý nghĩa.

Bạn không còn thấy ba nốt Đô-Mi-Son, bạn thấy một hợp âm Đô trưởng.

Bạn không còn thấy một chuỗi 8 nốt đi lên liền kề, bạn thấy một gam (scale) đang được chơi.

Bạn nhận ra những đoạn chạy ngón, những mẫu đệm quen thuộc lặp đi lặp lại.

Quay trở lại với ví dụ đánh vần, đây là lúc bạn có thể nhìn và đọc được cả từ “TÔI” thay vì phải ghép từng chữ T-Ô-I. Quá trình đọc của bạn trở nên trôi chảy, nhanh chóng và hiệu quả hơn rất nhiều. Bạn cảm thấy tự tin hơn, chơi đàn lưu loát hơn, và việc học một bài hát mới cũng trở nên dễ dàng hơn.

Đây là cấp độ của một người chơi nhạc khá, người đã vượt qua giai đoạn vật lộn ban đầu và bắt đầu cảm nhận được sự thú vị của việc chơi đàn. Tuy nhiên, họ vẫn đang đọc “bề mặt” của câu chuyện. Họ đọc được từ ngữ, nhưng có thể vẫn chưa nắm bắt được toàn bộ ý nghĩa và cảm xúc mà cả câu văn muốn truyền tải.

Cấp độ 3: Nhà Phân Tích (The Analyst) – Đọc Ý Đồ & Cấu Trúc

Đây là đỉnh cao của việc đọc hiểu âm nhạc, là nơi âm nhạc không còn là những ký hiệu trên giấy mà trở thành một ngôn ngữ sống động, đầy cảm xúc. Đây chính là mục tiêu đào tạo cốt lõi tại P&A Music Class.

Ở cấp độ này, bạn không chỉ đọc những gì được viết ra, bạn còn hiểu được TẠI SAO chúng lại được viết như vậy.

Bạn đọc được chức năng: Bạn nhìn vào hợp âm Son 7 (G7) và không chỉ biết đó là G7, bạn hiểu chức năng của nó là một hợp âm “át”, tạo ra một sức căng mãnh liệt để “hút” về hợp âm chủ Đô trưởng (C).

Bạn đọc được cấu trúc: Bạn nhìn vào tổng thể bài hát và nhận ra đâu là đoạn A (Verse), đâu là đoạn B (Chorus), đâu là đoạn chuyển (Bridge). Bạn hiểu được kiến trúc và cách nhà soạn nhạc xây dựng nên tòa nhà âm nhạc đó.

Bạn đọc được câu chuyện cảm xúc: Bạn hiểu tại sao ở đoạn này nhà soạn nhạc lại dùng gam thứ để tạo cảm giác man mác buồn, và tại sao ở điệp khúc lại dùng những hợp âm sáng sủa để tạo sự bùng nổ, viên mãn.

Lúc này, bạn không chỉ đọc được từ “TÔI”. Bạn đọc được cả câu “TÔI YÊU ÂM NHẠC” và thấu hiểu được trọn vẹn niềm đam mê, sự nhiệt thành và tình cảm ẩn sau câu nói ấy. Bạn đang thực sự đối thoại với tư duy của Mozart, của Beethoven, của Trịnh Công Sơn qua từng trang nhạc. Bạn có thể phân tích, diễn giải và cuối cùng là tự mình kể những câu chuyện như vậy.

Từ “Người Giải Mã” đến “Nhà Phân Tích”
Hành trình từ cấp độ 1 lên cấp độ 3 là hành trình chuyển đổi từ một người thợ sao chép thành một nghệ sĩ tư duy, từ một người chơi nhạc thành một người hiểu nhạc. Đó không phải là một hành trình dành cho số ít “có năng khiếu”, mà là một hành trình có lộ trình, có phương pháp và hoàn toàn có thể chinh phục được.

Đừng chỉ dừng lại ở việc là một “người giải mã” cần mẫn. Hãy trở thành một “nhà phân tích”, một người có thể đối thoại với nhà soạn nhạc qua từng trang giấy. Đó mới là đỉnh cao của việc đọc và làm chủ âm nhạc.

Tại P&A Music Class, chúng tôi tin rằng bất kỳ ai có tư duy logic đều xứng đáng được trải nghiệm cảm giác “khai sáng” ở cấp độ 3. Lộ trình của chúng tôi được thiết kế một cách khoa học để đưa bạn đi trên con đường đó.