Làm Chủ Độ Nhanh (Tempo) Trong Âm Nhạc: Bí Quyết Tạo Nên Sắc Thái Riêng

Trong thế giới âm nhạc, tempo (độ nhanh) đóng vai trò như nhịp tim của một bản nhạc, quyết định tốc độ và cảm xúc mà nó truyền tải. Hiểu và kiểm soát tempo là kỹ năng quan trọng đối với bất kỳ nhạc sĩ, ca sĩ hay người yêu nhạc nào. Hãy cùng khám phá sâu hơn về độ nhanh (tempo) và cách ứng dụng nó để tạo nên những màn trình diễn ấn tượng, dựa trên giáo trình “Nhạc Lý P&A” của nhạc sư Tiến Ân.

Tempo (Độ Nhanh) Là Gì?

Tempo là tốc độ của một bản nhạc, cho biết mức độ nhanh hay chậm mà các hình nốt và dấu lặng nên được trình bày.

• Tempo không phải là độ dài. Độ dài tính cho hình nốt và dấu lặng trên sheet nhạc, còn Tempo gợi ý cho các ký hiệu độ dài đó được đàn hát nhanh chậm một cách tương đối ở thực tế.
• Cần đọc hiểu độ dài trên sheet nhạc trước rồi mới xét đến việc phải đàn hát với Tempo như thế nào.
• Tempo và Volume là hai tính chất giúp đàn hát hay hơn, chứ không chỉ là đàn hát đúng với độ dài và độ cao.

Cách Thể Hiện Tempo Trên Sheet Nhạc

Tempo thường được thể hiện ở đầu bản nhạc bằng hai cách:

• Số BPM (Beats Per Minute): Cho biết số phách trong một phút. Ví dụ: “♩ = 60” nghĩa là có 60 nốt đen trong một phút.
• Tính từ gợi ý: Các tính từ tiếng Ý (thường dùng từ thế kỷ XVIII) hoặc tiếng bản xứ (hiện nay) diễn tả sắc thái tempo như thong thả, dồn dập, hân hoan, chân thành.

Ví dụ về số BPM: Giai điệu nhịp 2/2 với số BPM là 60 thì đàn hát chậm gấp đôi giai điệu nhịp 4/4 với số BPM là 120. Nếu số BPM bằng nhau thì giai điệu hai nhịp này có Tempo bằng nhau.

Những Hiểu Lầm Thường Gặp Về Tempo

• Đồng hóa Tempo với độ dài: Tempo không phải là độ dài mà là gợi ý về tốc độ trình bày các ký hiệu độ dài.
• Phải đàn hát chính xác số BPM: Người đàn hát chỉ cần giữ Tempo ở mức tương đối so với số BPM đề nghị, cố gắng giữ ổn định không bị trật nhịp, lơi nhịp quá đáng là được.
• Giai điệu nhịp 3/4 muốn gợi ý đàn hát nhanh hơn thì viết lại ở nhịp 3/8, hoặc giai điệu nhịp 3/8 luôn phải đàn hát nhanh hơn giai điệu nhịp 3/4: Điều này hoàn toàn sai. Phách căn bản của nhịp 3/8 là nốt móc đơn, còn của nhịp 3/4 là nốt đen nhưng độ dài không quy định Tempo.

Ví dụ về số BPM: Giai điệu nhịp 3/8 với số BPM là 60 thì đàn hát chậm gấp đôi giai điệu nhịp 3/4 với số BPM là 120. Nếu số BPM bằng nhau thì giai điệu hai nhịp này có Tempo bằng nhau.

Mối Quan Hệ Giữa Tempo và Cảm Xúc

Tempo có ảnh hưởng lớn đến cảm xúc của người nghe:

• Tempo nhanh: Tạo cảm giác vui tươi, hưng phấn, sôi động.
• Tempo chậm: Tạo cảm giác buồn bã, trang nghiêm, thư thái.

Lời Khuyên Để Làm Chủ Tempo

• Sử dụng Metronome: Tập luyện với Metronome (máy gõ nhịp) giúp bạn giữ Tempo ổn định.
• Lắng nghe và cảm nhận: Cảm nhận sắc thái của bản nhạc để chọn Tempo phù hợp.
• Thay đổi Tempo linh hoạt: Thay đổi Tempo một cách tinh tế để tạo sự hấp dẫn và truyền cảm cho màn trình diễn. Ví dụ: Chậm dần về cuối bài rồi kết (Rallentando, viết tắt là “rall.”).

Ứng Dụng Tempo Trong Thực Tế

• Chọn Tempo phù hợp với giọng hát: Mỗi người có một quãng giọng phù hợp với một khoảng Tempo nhất định.
• Điều chỉnh Tempo theo phong cách âm nhạc: Các phong cách âm nhạc khác nhau có Tempo đặc trưng.
• Sáng tạo Tempo riêng: Thử nghiệm với các Tempo khác nhau để tạo nên sắc thái độc đáo cho bản nhạc.

Kết Luận

Tempo là một yếu tố không thể thiếu trong âm nhạc, giúp tạo nên sự sống động và cảm xúc cho mỗi tác phẩm. Bằng cách hiểu rõ về Tempo và luyện tập thường xuyên, bạn sẽ có thể làm chủ nhịp điệu, tạo ra những màn trình diễn ấn tượng và đầy cảm xúc.