Vòng Tròn Bậc 5: Tấm ‘Bản Đồ Gen’ Của Âm Nhạc Phương Tây Mà Không Ai Dạy Bạn Ở Trường Nhạc

Vòng Tròn Bậc 5: Tấm ‘Bản Đồ Gen’ Của Âm Nhạc Phương Tây Mà Không Ai Dạy Bạn Ở Trường Nhạc

Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi nói với bạn rằng hầu hết các bài hit Âu Mỹ mà bạn yêu thích, từ bản pop của Taylor Swift, bản rock của Queen, cho đến những giai điệu jazz kinh điển, đều được xây dựng dựa trên một tấm bản đồ duy nhất?

Một tấm “bản đồ gen” của âm nhạc đã tồn tại hàng thế kỷ, một mật mã ẩn giấu ngay trước mắt chúng ta nhưng lại hiếm khi được giảng dạy một cách đúng đắn và dễ hiểu. Nó không phải là một lý thuyết cao siêu, mà là một công cụ trực quan mạnh mẽ đến đáng kinh ngạc.

Công cụ đó được gọi là Vòng Tròn Bậc 5 (The Circle of Fifths).

Với nhiều người, đây có thể là một khái niệm đáng sợ, gợi nhớ đến những giờ nhạc lý khô khan. Nhưng hôm nay, hãy quên đi những định kiến đó. P&A sẽ cho bạn thấy tại sao Vòng Tròn Bậc 5 không phải là một bài toán khó, mà là một chiếc la bàn thần kỳ có thể dẫn lối cho mọi hành trình âm nhạc.

Phần 1: Vòng Tròn Bậc 5 thực chất là gì?

Nghe có vẻ học thuật, nhưng đừng lo lắng. Hãy tưởng tượng Vòng Tròn Bậc 5 đơn giản như một chiếc đồng hồ.

Trên mặt đồng hồ này, thay vì 12 con số, chúng ta có 12 nốt nhạc (hay 12 tông). Chúng ta đặt nốt Đô (C) ở vị trí 12 giờ.

• Khi đi theo chiều kim đồng hồ: Mỗi “giờ” tiếp theo là một quãng 5 đi lên. Từ C (12 giờ) ta đến G (1 giờ), từ G ta đến D (2 giờ), và cứ thế tiếp tục. Đây là lý do nó có tên là Vòng Tròn Bậc 5.
• Khi đi ngược chiều kim đồng hồ: Mỗi “giờ” trước đó là một quãng 4 đi lên (hoặc quãng 5 đi xuống). Từ C (12 giờ) ta ngược về F (11 giờ), từ F ta ngược về Bb (10 giờ).

[Gợi ý: Chèn một hình ảnh Vòng Tròn Bậc 5 đơn giản, giống chiếc đồng hồ ở đây]

Chỉ đơn giản vậy thôi. Nó là một hệ thống sắp xếp 12 tông nhạc một cách logic và tuần hoàn. Sự kỳ diệu không nằm ở bản thân vòng tròn, mà ở cách chúng ta sử dụng nó.

Phần 2: 3 Ứng Dụng “Thần Kỳ” Của Vòng Tròn Bậc 5

Đây là lúc tấm bản đồ phát huy sức mạnh. Một khi bạn hiểu cách đọc nó, bạn sẽ có trong tay 3 “siêu năng lực” mà bất kỳ người chơi nhạc nào cũng khao khát.

1. Tìm Hợp Âm Trong Cùng Một Tông (Key) – “La Bàn Của Nhạc Sĩ”

Đây là ứng dụng thực tế và gây “wow” nhất. Bạn muốn đệm một bài hát ở tông Đô trưởng (C major) nhưng không biết nên dùng những hợp âm nào? Hãy quên việc tra Google đi. Chỉ cần nhìn vào Vòng Tròn Bậc 5.

1. Chọn tông chính: Tìm đến chữ C (Đô) ở vị trí 12 giờ. Đây là hợp âm chủ (bậc I) của bạn.
2. Nhìn sang hai bên: Hợp âm ngay bên phải nó là G (Son – bậc V), hợp âm ngay bên trái là F (Fa – bậc IV). Ngay lập tức, bạn đã có bộ ba hợp âm trưởng quyền lực nhất trong tông C là C, F, và G.
3. Nhìn vào vòng tròn nhỏ bên trong: Ngay phía dưới C, F, và G chính là 3 hợp âm thứ tương ứng của chúng: Am (La thứ), Dm (Rê thứ), và Em (Mi thứ).

Voilà! Chỉ trong vòng 5 giây nhìn vào bản đồ, bạn đã xác định chính xác 6 hợp âm chính trong tông Đô trưởng: C, F, G, Am, Dm, Em. Đây chính là những hợp âm xuất hiện trong hàng ngàn bài hát. Bạn có thể áp dụng quy tắc này cho bất kỳ tông nào trên vòng tròn!

2. Hiểu Mối Quan Hệ “Họ Hàng” Giữa Các Hợp Âm – “Lực Hút Vô Hình”

Vòng tròn này không chỉ cho bạn biết cái gì, nó còn giải thích tại sao. Tại sao một số chuỗi hợp âm nghe rất thuận tai, trong khi số khác lại không?

Đó là vì các hợp âm có mối quan hệ “họ hàng” với nhau, và những hợp âm đứng cạnh nhau trên vòng tròn có “họ hàng” gần nhất. Đặc biệt, có một “lực hút vô hình” cực mạnh giữa hợp âm bậc V và bậc I.

Ví dụ, hợp âm G (hoặc G7) là bậc V của C. Khi G7 vang lên, nó tạo ra một sức căng, một sự thôi thúc, một khao khát “muốn” được quay trở về “ngôi nhà” của nó là hợp âm C. Sự chuyển động từ G7 về C mang lại cảm giác giải tỏa, viên mãn và hoàn chỉnh. Hiểu được “lực hút” này là bạn đã nắm được bí quyết cốt lõi để tạo ra cảm xúc trong âm nhạc.

3. Tạo Ra Những Vòng Hòa Âm Mượt Mà, Chuyên Nghiệp – “Công Thức Vàng ii-V-I”

Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao nhạc Jazz hay các bản ballad R&B lại nghe có vẻ “sang” và mượt mà đến vậy? Một trong những bí quyết nằm ở vòng hòa âm ii-V-I (bậc hai – bậc năm – bậc một).

Trong tông Đô trưởng, vòng hòa âm này là Dm – G – C.

Bây giờ, hãy nhìn lại Vòng Tròn Bậc 5 một lần nữa. Bạn có thấy điều kỳ diệu không? Hãy bắt đầu từ Dm, đi ngược chiều kim đồng hồ, bạn sẽ gặp G, rồi đến C. Chúng nằm liền kề nhau theo một đường đi vô cùng tự nhiên trên bản đồ! Bạn có thể tạo ra vô số vòng hòa âm chuyên nghiệp chỉ bằng cách di chuyển trên Vòng Tròn Bậc 5 theo những quy luật đơn giản như vậy.

La Bàn Cho Mọi Hành Trình Sáng Tạo

Vòng Tròn Bậc 5 không phải là lý thuyết khô khan, nó là la bàn cho mọi hành trình sáng tạo. Nó là công cụ giúp bạn từ một người chơi nhạc mò mẫm trở thành một nhà kiến trúc sư âm nhạc, người có thể tự tin xây dựng nên những công trình của riêng mình.

Và đây chỉ là MỘT trong rất nhiều công cụ tư duy, những “bí mật” đã được hệ thống hóa một cách logic và khoa học mà P&A Music Class sẽ trang bị cho bạn. Chúng tôi tin rằng, khi có trong tay đúng bản đồ, bất kỳ ai cũng có thể trở thành một nhà thám hiểm âm nhạc tài ba.